Αρχαία Μαστιλίτσα

Ο λόφος του οικισμού

Ο οικισμός της Μαστιλίτσας, κοντά στη σημερινή Σαγιάδα του Νομού Θεσπρωτίας, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα από τις κερκυραϊκές αποικίες προς τις ηπειρωτικές ακτές. 

Οι ενδείξεις μαρτυρούν την πρώτη εγκατάσταση στην αρχαϊκή εποχή (περίπου στα τέλη του 6^ου αι. π.Χ. ),καθώς και τις στενές σχέσεις με την μητρόπολη της Κέρκυρας. Μαζί με τις άλλες δυο κοντινές αποικίες (στη χερσόνησο της Λυγιάς και στον Πύργο Ραγίου) εξασφαλίζονταν ο έλεγχος του θαλάσσιου χώρου προς την Κέρκυρα και παρέχονταν η απαραίτητη εποπτεία στο εσωτερικό για ακτίνα αρκετών χιλιομέτρων.

Τμήμα της οχύρωσης

Τα τείχη του οικισμού σε πολλά σημεία είναι και σήμερα σε καλή κατάσταση και προδίδουν μια ιδιαίτερα ισχυρή οχύρωση. Περιφερειακά υπήρχαν τρεις πύλες.

Στο εσωτερικό έχουν βρεθεί θεμέλια κτιρίων, πηγάδια και αγωγοί. Εκτός οικισμού οι ανασκαφές έφεραν στο φως  ένα κτίριο λατρευτικού χαρακτήρα και τη νεκρόπολη του οικισμού. Η θέση του κτιρίου, η επιμελημένη τοιχοποιία, η δομή και τα ευρήματα (μεταλλικά ανθέμια, ειδώλιο κ.ά.) δείχνουν ότι πρόκειται για κάποιο ναό. Επίσης, έχουν ανασκαφεί 21 τάφοι, χωρισμένοι σε δυο συστάδες και από τα ευρήματα τοποθετούνται χρονολογικά την ίδια περίοδο με την κατοίκιση του οικισμού.

Ναός

Οι ενδείξεις είναι τέτοιες που προδίδουν εγκατάλειψη του οικισμού κατά την ελληνιστική περίοδο. Σίγουρα πάντως ο οικισμός δε κατοικούνταν την εποχή της ρωμαϊκής κατάκτησης. 

Από εκείνη την εποχή έχει βρεθεί μια πολυτελής ρωμαϊκή κατοικία με χρήση μεταξύ του 2^ου αι. π.Χ. έως και τον 3^ο αι. μ.Χ. Αποτελούνταν από μια κεντρική υπαίθρια αυλή και γύρω της πολλοί αποθηκευτικοί χώροι, εργαστήρια, μαγειρεία και δωμάτια με ψηφιδωτά και πλακόστρωτα δάπεδα.        

Τμήμα οχύρωσης

Ρωμαϊκή έπαυλη