Αρχαία Φανοτή (Ντόλιανη)

Αεροφωτογραφία οικισμού

Ανάμεσα στα χωριά Αγ. Γεώργιος και Γεροπλάτανος του Ν.Θεσπρωτίας και ακριβώς δίπλα στον ποταμό Καλαμά, βρίσκεται ο αρχαίος οικισμός της Φανοτής (Ντόλιανης). Χτισμένος πάνω σε φυσικά οχυρό λόφο ύψους 85μ., σε περιοχή με ιδιαίτερο κάλλος και τειχισμένος από διπλό περίβολο, ο οικισμός αποτέλεσε την έδρα του θεσπρωτικού φύλου των Φανοτέων και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διάρκεια του τελευταίου μακεδονικού πολέμου.

Ο οικισμός  φαίνεται ότι ιδρύθηκε το δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ. μαζί με αρκετές θεσπρωτικές πόλεις ( Ελέα, Γιτάνη, Ελίνα κ.ά.) και γνώρισε την ακμή της στους ελληνιστικούς χρόνους.

Πανοραμική άποψη ακρόπολης

Κτίσματα στο εσωτερικό της ακρόπολης

Ο πληθυσμός του υπολογίζεται ότι έφτανε περισσότερους από 1500 κατοίκους. Θεωρείται από τους ιστορικούς η πρώτη ηπειρωτική πόλη που έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων κατά την εκστρατεία τους υπό τον Αιμίλιο Παύλο το 168 π.Χ και αφού πρώτα είχαν αποκρούσει με επιτυχία την πρώτη απόπειρα κατάληψή τους. Μετά την ρωμαϊκή κατάκτηση που άφησε κατεστραμμένα τείχη και οικισμό, άρχισε η παρακμή και ερήμωση, χωρίς όμως να εγκαταλειφθεί εντελώς.

Η κατοίκηση συνεχίστηκε εντός ενός εσωτερικού περιβόλου που επισκευάστηκε επιμελώς. Από τη βυζαντινή περίοδο εντοπίζεται κατασκευή χριστιανικού ναού με σημάδια οικισμού γύρω από αυτόν.Η κατοίκηση της ακρόπολης παρατηρείται εκ νέου την οθωμανική περίοδο έως την οριστική εγκατάλειψη του χώρου.

Κύρια πύλη εσωτερικής οχύρωσης

Κτίσμα βυζαντινής περιόδου

Χαρακτιριστικό κτίριο οικισμού (φωτ. Μαλαμίδης)

Ο εσωτερικός περίβολος λόγω πολλών επισκευών διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση,ενώ από τον εξωτερικό, που περικλείει τον οικισμό, υπάρχουν μόνο ίχνη.Η συνεχής κατοίκιση στην εσωτερική ακρόπολη είχε ως αποτέλεσμα λίγα αρχαιολογικά ευρήματα σε ανασκαφές την δεκαετία του '90.

Από το 2002 έως το 2008 διήρκεσαν οι εργασίες καθαρισμού,αποκατάστασης και ανάδειξης του αρχαίου οικισμού, που πλέον είναι προσβάσιμος και επισκέψιμος.